Heel regelmatig worden mij vragen gesteld over plantaardige soorten melk. Of je er mee kunt bakken, welke soorten het beste in de koffie kunnen en waar je het beste havermout mee kunt koken. Het leek mij handig om al die vragen in een overzicht te verwerken zo heb je alle informatie handig bij elkaar.  

Voordat je het overzicht gaat bekijken wil ik een paar dingen bespreken waar je op moet letten als je over wil stappen op plantaardige melk of vaker plantaardige melk wil gaan drinken.

Voedingswaarden

Niet alle plantaardige melk soorten zijn gelijk aan dierlijke melk in voedingswaarden. Sojamelk bijvoorbeeld is vrijwel gelijk in eiwitpercentage, terwijl andere plantaardige melk soorten vaak aanmerkelijk minder eiwit bevatten. Dierlijke melkproducten bevatten vaak ook jodium (net als zeewier en eieren en gejodeerd zout), plantaardige melk niet.

Veel plantaardige melksoorten zijn verrijkt met plantaardige calcium, wat belangrijk is voor sterke botten. Er zijn zelfs merken die vitamines zoals vitamine B12 en vitamine D toevoegen. Bekijk goed wat je nodig hebt en of je geen risico loopt op tekorten. Roep eventueel hulp in van een expert als je er alleen niet uitkomt.

GMO

Genetische modificatie komt in Nederland niet voor. Kookboeken die dit beweren zijn vaak vertaald en gaan niet in op de Nederlandse situatie omdat ze hier niet van op de hoogte zijn. Je kunt natuurlijk altijd biologische sojamelk kopen als je liever biologische producten koopt, want het zijn vooral de sojaproducten waarvan wordt beweerd dat ze GMO zijn.

Suiker

Van veel soorten plantaardige melk zijn zowel suikervrije als gezoete varianten te koop. De gezoete varianten kunnen gezoet zijn met suiker of agave of dadel of rijststroop. Je kunt je misschien wel voorstellen dat plantaardige melk met een smaakje vaak gezoet is. Het staat altijd op de verpakking bij de ingrediënteninformatie. Ik vermeld in dit overzicht niets over het al dan niet een suikervrije variant betreft omdat suikervrij een begrip is dat door verschillende mensen totaal verschillend geïnterpreteerd wordt. Voor de een in rijststroop bijvoorbeeld wel suikervrij en voor de ander niet.

Glutenvrij

Sommige plantaardige melk is glutenvrij. Het beste is om hier navraag over te doen bij de desbetreffende fabrikant. Er is plantaardige melk die nooit glutenvrij zal zijn, zoals speltmelk. Sommige plantaardige melk soorten zoals havermelk lijkt glutenvrij maar kan teveel besmet zijn met tarwe. Vandaar dat het doen van navraag zo belangrijk is.

Goed, het is dus geen melk, maar mag het dan wel melk heten?

Plantaardige melk mag binnen de Europese Unie geen melk meer worden genoemd. Net zoals het vegetarische gehakt geen gehakt meer mag heten. De Unie is namelijk bang dat het woord “melk” verwarrend is voor consumenten. Die denken bij het woord “melk” schijnbaar alleen aan koeien, geiten en kamelen. Ik denk dat dat wel meevalt. Mensen die voor plantaardige melk, oh pardon, “drink” kiezen. Zijn meestal namelijk heel bewuste consumenten.

Uiteindelijk blijft het een semantische kwestie. Wat het er niet beter op maakt is dat er per Europees land lijsten met uitzonderingen zijn. Zo mag je in Frankrijk en Spanje amandelmelk om onduidelijke redenen wel amandelmelk noemen. Terwijl het in Nederland amandel drink moet heten. Persoonlijk blijf ik sojamelk gewoon sojamelk noemen. Ik ben echt nog nooit iemand tegengekomen die dit verwarrend vond. Je gebruikt het meestal in plaats van koemelk, vandaar de term melk. Einde discussie.

Sojamelk

Sojamelk heeft een romige structuur en bevat over het algemeen veel eiwitten en gezonde vetten. Het is enorm veelzijdig, koemelk in baksels laat zich vaak moeiteloos vervangen door sojamelk en het laat zich ook goed opschuimen voor in de cappuccino. Sojamelk kun je tegenwoordig vinden in iedere supermarkt (in het koelvak en bij de houdbare zuivel) en in de natuurwinkel.

Het is eveneens verkrijgbaar in verschillende smaken, zoals aardbei en banaan. Handig als je niet zo van de smaak van naturel soja houdt. Niet alle sojamelk is verrijkt met calcium en B12 en vitamine D. Als je dit belangrijk vindt, kijk dan goed op het pak.

Rijstmelk

Rijstmelk heeft een iets waterige structuur en is zoetig van zichzelf, zelfs al is er geen zoetmiddel aan toegevoegd; een favoriet bij kinderen. Het laat zich wat minder goed lenen voor gebruik in de koffie, want het schift. Het enige merk wat niet schijnt te schiften in de koffie is Vita Riz (zie de natuurwinkels en Marqt). Rijstmelk is verder net zo veelzijdig als soja- en amandelmelk. Het is verkrijgbaar bij de supermarkt en bij de natuurwinkel, ook in varianten die zijn verrijkt met calcium.

Kokosmelk

Dit klinkt als melk, maar kan niet 1-op-1 de functie van melk vervangen, want daarvoor is het te dik en romig. Ook is het geen bron van calcium en ook niet ermee verrijkt. Je vindt het in blikjes bij supermarkten en natuurwinkels. Als je ermee wil bakken, gebruik het dan alleen als het nadrukkelijk wordt voorgeschreven in een recept. Het levert lekkere, naar kokos smakende en smeuïge baksels op.

Kokosdrink

Niet te verwarren met kokosmelk uit een blikje of pakje, of kokoswater. Dit is ongeveer 8 procent kokosmelk aangelengd met water tot een drinkbare plantaardige melk met een aangename kokossmaak. Je kunt het vinden bij sommige toko’s onder de merknaam Kara en bij de natuurwinkel onder de naam Ecomil. Ik zou het niet in de cappuccino gebruiken, het schiftgevaar is vrij groot.

Kokosdrink met rijst of amandel

Deze varianten zijn wat algemener verkrijgbaar dat de kokosdrink zonder rijst. Je vindt kokosrijstdrink bij de supermarkt en bij de natuurwinkel. Kokos-amandeldrink bij de supermarkt. Het is een van mijn persoonlijke favorieten. Nieuw in de natuurwinkel is ook de rijstkokosmelk met chocolade smaak. Ook deze varianten zijn niet geschikt om de koffie mee te verrijken.

Amandelmelk

Dit heeft een romige structuur met een licht nootachtig smaakje. Het laat zich uitstekend gebruiken bij bijvoorbeeld cornflakes en om havermout mee te koken. Het is bijna net zo veelzijdig als sojamelk, alleen het opschuimen voor cappuccino lukt niet altijd zo goed als met sojamelk. Amandelmelk vind je in de supermarkt en bij de natuurwinkel. Het is niet altijd verrijkt met calcium. Er ook amandelmelk met chocolade smaak verkrijgbaar in Nederland, in Belgie bestond die al enige tijd.

Een tijdje geleden was er overigens nog een schandaal rond amandelmelk omdat er soms maar verdacht weinig amandel in gaat. Een van de oplossingen is om zelf amandelmelk te maken.

Hazelnootmelk

Het lijkt op amandelmelk, maar heeft een meer uitgesproken nootachtige smaak. Het leent zich daardoor wat minder goed voor bijvoorbeeld in de koffie, of in baksels. Is wel lekker om zo te drinken, of om ijskoffie mee te maken. Hazelnootmelk vind je tegenwoordig in zowel de meeste supermarkten als bij de natuurwinkel. Het is niet altijd verrijkt met calcium.

Andere notenmelk

In de natuurwinkel vind je sinds kort ook plantaardige melk op basis van bijvoorbeeld cashew- en macadamianoten en rijst-amandelmelk. Als je hazelnotenmelk lekker vindt, is macadamianotenmelk echt wat voor jou. Rijstamandelmelk is net als macacdamianotenmelk niet goed voor in de koffie.

In de supermarkt vind je nutdream, een notenmelk op basis van verschillende soorten noten namelijk cashew, hazelnoot en amandel. Er is ook een hazelnoot-amandelmelk verkrijgbaar. Deze notenmelken schiften snel in de koffie.

Havermelk

Havermelk heeft een beetje een waterige structuur en niet echt uitgesproken smaak. Ik gebruik het daarom eigenlijk nooit bij het bakken. Havermelk is soms wel verrijkt met calcium. De meeste natuurwinkels en sommige supermarkten verkopen het. Er is ook havermelk met een chocolade of mango smaakje van het merk Oatly, deze smaak vind je bij sommige natuurwinkels.

Quinoamelk

Wat voor havermelk geldt, geldt eigenlijk ook voor quinoa- en speltmelk. Let wel op: havermelk en quinoamelk kunnen glutenvrij zijn, speltmelk is dit nooit.

Hennepmelk

Dit is heel slecht verkrijgbaar in Nederland, maar sommige vestigingen van Holland & Barret verkopen het en op internet is het ook nog wel te vinden. Hennepmelk heeft een sterke uitgesproken smaak: zoetig en weeïg. Voor de echte liefhebber, denk ik. Het is wel rijk aan gezonde omega-3 vetzuren en er is meestal wel calcium aan toegevoegd.

Hennepmelk is niet echt geschikt om mee te bakken, dit vanwege de smaak, maar ook omdat omega-3 vetzuren niet tegen verhitting kunnen. Hetzelfde geldt voor lijnzaadmelk. Dit is iets minder weeïg van smaak en is ook moeilijk te krijgen in Nederland. 

Plantaardige melk voor in de koffie

Steeds meer merken bieden plantaardige melk soorten speciaal voor in de koffie. Deze plantaardige melk is qua eiwitpercentage optimaal gemaakt om op te schuimen, vaak zit er ook nog een extra beetje bindmiddel in voor extra stevig schuim. Voor professionals is hij altijd goed verkrijgbaar. Voor consumenten kan het soms even zoeken zijn.

Oatly heeft speciale havermelk voor in de koffie, Alpro heeft sojamelk, amandelmelk, kokosdrink en havermelk voor in de koffie. Natuurlijk kan je met plantaardige melk waar niet speciaal op staat dat het voor in de koffie is ook ver komen. Het is een kwestie van proberen.