Afgelopen maandag bevond ik mij in de stad Solingen in Duitsland. Bij echte culi’s en mensen die hun bestekla graag bekijken gaat er nu waarschijnlijk al een belletje rinkelen. Solingen is een messenstad. Ik heb in eerdere blogposts al eens laten doorschemeren dat ik het liefst iedere fabriek van binnen zou willen zien. Hoewel dat lastig is qua tijd en geld maar toen ik door de mensen van Robert Herder werd uitgenodigd om te komen kijken zei ik meteen ja.

Een oud gebouw

Vanaf de straat was een oud gebouw te zien, het deed mij denken aan fabrieken uit de industriële revolutie. Wel eens in Stoke-on-Trend geweest? Zo’n eenvoudig gebouw met van die hoge ramen. Sommige mensen vinden het lelijk maar ik denk dat het meerderendeel van de mensen een moord zou begaan om in zo’n chique loft te wonen in zo’n omgebouwde fabriek. Zo’n gebouw. Dat oude gebouw bleek ook daadwerkelijk de fabriek te zijn. Een goede gok dus.

Ik was de enige blogger, daarnaast waren er alleen mensen die het merk verkopen in hun keukenwinkels. De rondleiding is niet beschikbaar voor mensen die geen pers of winkelier zijn. Eens per jaar is er een open dag voor iedereen, meestal zo rond september, is mij verteld. Dus mocht je zelf ook de urgentie voelen om een fabriek te bezoeken dan zou ik dit in de gaten houden.

Na de ontvangst gingen we de fabriek in. We mochten alles vragen en ik mocht ook foto’s maken. Sommige werknemers wilden niet zo graag op de foto en dit heb ik gerespecteerd. Ik ben niet betaald om de fabriek te bezoeken en ik krijg ook niet betaald om reclame te maken.

De rondleiding

De fabriek is de originele fabriek. Hij is klein, er is ooit een stukje aangebouwd, maar nu willen ze niet groter worden. Niet in de hoogte, niet in de diepte, gewoon niet. De fabriek staat ook in een gewone straat en daar moeten ze rekening mee houden. Da fabriek is voor een buitenstaander misschien niet heel logisch ingedeeld maar dat is denk ik zo gegroeid. Er kunnen niet veel materialen op voorraad worden gehouden en er word bijvoorbeeld alleen verpakt wat moet worden verzonden.

De eerste echte fabrieksruimte was de ruimte waar de lemmeten van de messen worden gestanst. Die lemmeten worden opgespannen in frames en twee keer gebakken in grote ovens. Dit is om het lemmet harder te maken. Als ze niet worden opgespannen trekt het lemmet krom, als lemmeten te hard worden gebakken worden ze te hard en spatten ze tijdens het gebruiken uit elkaar. Het was warm in deze ruimte en in de zomer schijnt het echt heel warm te kunnen worden.

Daarna was het tijd voor de volgende ruimte, waarin verschillende mensen over een slijp apparaat gebogen zaten. Geroutineerd zaten daar mensen lemmeten te controleren en bij te slijpen. Een iemand maakt gebruik van een stok waarop een klein stukje walrushuid gespannen zit. Ik wist al voordat ik de fabriek bezocht van dit stukje walrus, 1 stukje gaat gelukkig heel lang mee.

Specialisme

Het is misschien zo dat je bij een fabriek aan “dom” of “ongeschoold” werk denkt. Naast dat ik deze termen denigrerend vind. Is dat bij deze messenfabriek ook niet waar. Een taak kan maar door een paar mensen worden uitgevoerd. Is een collega ziek? Dan moeten de andere werknemers meer gaan werken om dat op te vangen. Het oogt dus simpel maar het is in werkelijkheid dus vaak gespecialiseerd werk waar iemand een scherp oog en ervaring voor nodig heeft.

Bij Robert Herder hebben ze in 1993 subsidie gekregen om jonge mensen op te leiden tot meester slijper. Die specialisatie dreigde namelijk uit te sterven. De laatste persoon die de “dun sliff” nog kon slijpen heeft toen jongeren opgeleid om dat ook te kunnen. Die persoon is overleden, maar het dun slijpen bestaat nu nog. Bij deze fabriek zijn ze de enige waar ze van zulke messen (kunnen?) maken. Bij ambachten denk ik snel aan het maken van klompen maar ook messen slijpen is een ambacht. In dit geval lijkt het mij ook wel prettig dat het behouden is.

Hout

Na het polijsten volgt een afdeling met allerlei verschillende soorten hout. Grappig genoeg doet dat mij dus meteen aan de Vrije School denken. Ze werken met allerlei soorten hout, ook duurzaam hout. Allerlei handvatten voor allerlei soorten messen liggen hier te wachten in grote stellages. Ook hier staan weer mensen achter een machine om hout te bewerken. Dit is de eerste ruimte waar je geen machines hoort en waar ik niet de neiging heb mijn oren te bedekken.

Waar handvat en lemmet samen komen

Hierna komt een ruimte waar handvat en lemmet samen komen, er zitten mensen nagels in het hout te slaan om zo een compleet mes te krijgen. Ook hier zitten weer mensen achter een slijpmachine. Een mes gaat door vele vele handen. Dat is op dit punt heel heel duidelijk. Ik dat mensen het zich moeilijk voor kunnen stellen als ze een product kopen maar aan veel producten komen mensen mensen handen. Het is zoiets als je de oneindigheid van het heelal voorstellen, kijk maar eens om je heen en bedenk hoeveel mensen er aan de spullen hebben gewerkt die je ziet.

Bij Robert Herder bestaan geen B-keus messen. Alles moet gewoon goed zijn. Iedere werknemer kijkt opnieuw naar het mes. Ze hebben ook nooit retouren van ontevreden klanten, zeggen ze. De enige beschadigingen die er zijn, zijn ontstaan bij het vervoer.

Een lesje messen slijpen

Na de rondleiding door de fabriek kregen we een lunch en daarna werd het nog interessanter. Ik weet niet zoveel van messen, een fractie van wat er te weten valt. We leerden over het gebruiken van een aanzetstaal, het verschil tussen verschillende aanzetstalen. Hoe je je eigen mes een onderhoud beurt kunt geven met een wetsteen. Het verschil tussen industriële messen en “kwaliteitsmessen” en de verschillen in slijpen. Het verschil tussen carbonstaal wat kan roesten en RVS.

Carbonstaal is harder, het wordt scherper door gebruik, het kan nog dunner geslepen worden, het gaat heel lang mee. Nadeel is wel dat er een metaalsmaak aan het eten kan komen. Er zijn trouwens van Robert Herder ook RVS messen met een dun lemmet, die zijn ook dun maar hebben dan dus niet de voordelen van carbonstaal. Toch zijn die beter dan van die goedkope industriële messen omdat die een heel breed lemmet hebben en je die ook zelf niet goed kan onderhouden met een wetsteen als ze bot zijn. Je kunt ze eigenlijk alleen door een messenslijper laten slijpen.

Er lagen groenten en brood en ik heb er vrolijk op in staan hakken. Het is echt leuk om dingen te snijden met een scherp mes. Je kunt zelfs in papier snijden. Ik zat in een showroom omringd met de meest prachtige messen. Maar helaas, ik kon er geen een mee naar huis nemen. Toch ben ik deze dag heel wat wijzer geworden. Zowel op het gebied van het productieproces alsmede het slijpen en onderhouden van een goed ambachtelijk vervaardigd mes.

Kijk voor meer informatie over Robert Herder GmbH, de makers van onder andere de welbekende windmühlenmessen ook eens op de officiële website