Wat schaft de pot? Een vraag die in Nederland volgens mij nog best vaak hardop gesteld wordt. Dit boek schaft verschillende bespiegelingen op de Nederlandse eetcultuur in taal, cultuur en geschiedenis. Eten is niet alleen belangrijk als voeding voor ons lichaam, het zegt ook veel over hoe we onszelf zien, onze onderlinge relaties en de relatief met het buitenland, over imago en wat we uit willen stralen.

Het boek is onder redactie van 6 mensen Judith Brouwer, Marieke van Erp, Marieke Hendriksen, Rebeca Ibáñez Martín, Olga Leonhard en Irene van Renswoude en er staan bijdragen in van Martine de Bruin, Jeroen van Craenenbroeck, Marijke van Faassen, Stef Grondelaers, Rik Hoekstra, Lidy Jansen, Nina Lamal, Caro Matulessya, Milja van Tielhof. Allen zijn ze verbonden aan het KNAW humanities cluster, een samenwerkingsverband tussen drie geesteswetenschappelijke instituten: het Meerstens instituut, het Huygens instituut en het internationaal instituut voor sociale geschiedenis.

AI

Het doel van het cluster is samenwerking en innovatie door interdisciplinaire projecten. De illustratie op de voorkant van het boek is een primeur alhier. Hij is gemaakt met DALL-E het zijn bitterballen en bier, in de stijl van Vermeer en dus gegenereerd door AI. Dit is het eerste AI gebruik (waar ik weet van heb!) in een boek dat ik op Lauriekoek recenseer. Voor de redactie van Wat schaft de pot? De redactie wilde daarmee een brug slaan tussen eet en geschiedenis en een brug slaan met de toekomst. Waarin AI wellicht een rol gaat spelen in onderzoek naar eetcultuur als in eetcultuur zelf.

Essays

Elk hoofdstuk is een essay op zich en gaan ieder over een compleet ander onderwerp wat allemaal onder de eetcultuur paraplu valt. Zo gaat het hoofdstuk van Caro Matulessya “De jonge aangeplante boomtjens staan seer cierlijk”, over koloniale sporen in de hedendaagse eetcultuur en archieven. Er is een hoofdstuk “Raupen doeng ’t holleke gaupen” van Stef Gondelaers en Jeroen Craenenbroeck over voedselgerelateerde spreekwoorden in Nederlandse en Vlaamse dialecten.

Het Meertens Instituut

Tussendoor vind je een kijkje in de keuken van Het Meertens Insituut. Zo is in de collectie bijvoorbeeld een onderzoek te vinden naar het inmaken en conserveren van voeding uit 1953-1954, met vragen als: bent u in het bezit van een radio? Leest u de rubriek voor de vrouw in dag, week of maandblad? Er zijn brochures over voeding met titels als “Nieuwe Nederlanders koken anders”, een hele collectie roodkapjes boeken waaruit blijkt dat roodkapje steeds iets anders aan voedingsmiddelen meekrijgt als ze naar oma gaat.

Vragen, vragen

De hoofdstukken zijn allemaal anders en roepen allemaal een ander gevoel en andere vragen op. Hoe werkt ons koloniaal verleden door in het archief en daarmee onze blik? Zijn oliebollen zo uniek Nederlands? Eten we echt al eeuwen drop? De meeste hoofdstukken zijn meer geschiedenis en cultuur, maar er is ook een hoofdstuk over waarom duurzaam eten zo ingewikkeld is waarin word ingegaan op de toekomst. Jarenlang werd dieet als iets van het individu geweest, nu weegt ook de gezondheid van de planeet mee.

Dit boek raakt aan allerlei onderwerpen en geeft je weer een heel ander perspectief op wat de pot schaft. Volgende keer als je een Amerikaanse op Instagram drop als typisch Nederlands voedingsmiddel ziet aanprijzen wat we al honderden jaren eten in Nederland, of dat iedereen vroeger geen water dronk maar bier (ook de kinderen), kun je een prikkelende discussie aangaan. Als je dat wil natuurlijk, je het boek ook alleen lezen, wat je met de kennis doet is aan jou.

Wat schaft de pot?
Redactie: Judith Brouwer, Marieke van Erp, Marieke Hendriksen, Rebeca Ibáñez Martín, Olga Leonhard en Irene van Renswoude Met bijdragen van Martine de Bruin, Jeroen van Craenenbroeck, Marijke van Faassen, Stef Grondelaers, Rik Hoekstra, Lidy Jansen, Nina Lamal, Caro Matulessya, Milja van Tielhof
Uitgeverij Sterck & De Vreese
€21,90