De snelkookpan, je kent ‘m vast nog wel van vroeger, omdat je oma daar altijd alles in tot prut wist te koken, of van die wilde verhalen van ontploffingen in de keuken. Nu de kosten aan alle kanten oplopen zijn mensen enorm gemotiveerd om te besparen wat er te besparen valt en komt daarbij de snelkookpan weer om de hoek kijken. Dat merk ik in mijn omgeving en op mijn blog ook. Zelf was ik altijd al nieuwsgierig naar de mogelijkheden van zo’n pan, maar nu zuinigheid nog belangrijker is werd het echt tijd mij er in te verdiepen. Lees hieronder een uitgebreid stuk met alles wat de snelkookpan kan en wat er niet kan. Hoe het werkt en wat de voor en de nadelen zijn, zodat je kan bepalen of het wat voor jou is.

Energie besparen bij het koken

Als je energie wil besparen bij het koken heb je grofweg twee keuzes: langzaam koken en veel langer, ook wel low and slow genoemd (denk aan petroleumstelletjes of de Ecostoof), of juist het tempo omhoog gooien. Dan kom je al snel uit bij de snelkookpan. Door onder druk te koken wordt alles sneller gaat en bespaar je kooktijd en zo dus gas of elektriciteit.

Hoe ziet een snelkookpan eruit?

Er zijn grofweg twee typen snelkookpannen, een met en een zonder stekker.  Een snelkookpan zonder stekker lijkt erg op een gewone pan van RVS, waar ik er meerdere van in huis heb. Toch zijn er een paar belangrijke verschillen. De pan is zwaarder dan mijn normale RVS keukenpannen, er zit een indrukwekkend handvat aan dat sluit met een klik en er zit een ventiel met twee standen op. Aan de binnenkant van de deksel zit een ring en als je de deksel zet zit hij er echt goed op. Deze pan heeft een hittebron van het fornuis nodig, net als bij een normale pan.

Een elektrische snelkookpan ziet er meer uit als een slowcooker. Het apparaat heeft een ingebouwde warmtebron en kan dus op zichzelf verwarmen. De wanden dikker dan bij een gewone pan en zit er een grotere zwaardere deksel op. Er zit ook een bedieningspaneel op met een indrukwekkend menu met verschillende standen.

Hoe werkt een snelkookpan?

De snelkookpan is een pan die compleet is afgesloten, je klikt de deksel erop. Zet de pan op het vuur (of je steek de stekker in het stopcontact), on de inhoud aan de kook te brengen. Door de stoom die ontstaat in de afgesloten pan, wordt er druk opgebouwd. Doordat de stoom die in de pan ontstaat heter wordt door de druk, versnelt het kookproces. Het forceert als het ware de stoom naar binnen bij de ingrediënten. Smaken en voedingstoffen blijven behouden en de tijd die iets nodig heeft om te garen neemt af.

Hoeveel tijd en geld bespaar je met een snel kookpan?

Het verschilt een beetje met wat je wil klaarmaken, maar de kooktijd van in de snelkookpan is gemiddeld eenderde van de totale kooktijd in een normale pan. Bij groenten is het vaak nog veel korter, is mijn ervaring, soms heb je aan minder dan 1 minuut op druk koken al genoeg om iets te garen. Doordat je korter kookt, vooral bij gerechten die normaal een lange bereidingstijd hebben scheelt dat veel gas of elektriciteit. Ik kom online percentages tegen van 70% besparing, maar dat is praktijk moeilijk te zeggen, want ga je de pan echt elke dag voor alles wat je kookt gebruiken? Bedenk ook dat je de pan zelf nog moet aanschaffen en dat dat ook geld kost en het dus pas na een flinke tijd een netto besparing op zal leveren.

Wat kan er in een snelkookpan?

Er kan van alles in de snelkookpan: vlees, vis, groenten, eieren, fruit, bonen, granen, rijst en gerechten als stoofpotten, soepen, desserts. Er zijn wel een aantal spelregels. Zo moet er altijd water of ander vocht in de pan of in het gerecht zelf, of op de bodem om te stomen, want zoals je net hebt gelezen werkt de pan met stoom. Er zit dan ook een rekje en een stoommandje bij de pan om items in te stomen.

Hoe smaakt het?

Je zou het misschien niet denken, maar in de snelkookpan kan wel degelijk de maillardreactie plaatsvinden. Normaal gesproken moet een oppervlakte eerst uitdrogen voordat het bruin wordt, maar onder druk kan iets compleet gelijkmatig bruin worden. Niet alleen aan de oppervlakte dus, maar ook door en door. Het idee dat de snelkookpan alles dood kookt en smakeloos maakt klopt dus niet. Ja natuurlijk kan je alles dood koken, in een gewone pan kan dat ook. Ik stel me ook zo voor dat het vroeger ook gebeurde maar dat was toen. Veel heb je ook zelf in de hand door goede recepten te kiezen, de tabel in de handleiding te lezen, dingen te proberen. Je kunt beter iets te kort koken dan iets te lang. En vertrouw je oude kookboeken niet, want de komen vaak uit een tijd dat alles nog werd doodgekookt.

Zo’n snelkookpan is dat wel veilig?

Als het over snelkookpannen gaat hebben mensen anekdotes, vaak van horen zeggen. Het is dan goed om te bedenken dat zulke pannen al bijna 100 jaar in thuiskeukens te vinden zijn. Ja dat is al best lang en in die tijd is er best wat veranderd. Het principe achter het snelkoken is hetzelfde gebleven natuurlijk, alleen de aandacht voor veiligheid is veel groter geworden. Alle pannen hebben ingebouwde snufjes om alles zo veilig mogelijk te maken. Ik werk in de keuken ook met apparaten en scherpe messen. Het voelt niet veel “gevaarlijker” dan dat.

Op deze pan van Tefal zitten 5 maatregelen om de veiligheid te vergroten. Ook speel je zelf een rol bij het vergroten van de veiligheid in de keuken. Als deze pan op stoom komt moet je er even bij blijven tot hij op druk is en het vuur lager draaien. Daarna stel je zelf een timer in. De elektrische pan heeft als voordeel dat je de pan hebt gevuld en op de juiste knoppen hebt gevuld je niets meer hoeft te doen. De pan draait het programma af. Deze pan laat echter ook stoom ontsnappen, net zoals de pan die op het fornuis kan.

De verschillen tussen een elektrische snelkookpan en een snelkookpan voor op het fornuis?

Ze werken natuurlijk allebei min of meer hetzelfde. Toch zijn er een aantal verschillen. Voor de elektrische variant heb je niet per se een fornuis in de buurt nodig. Voor de fornuis versie heb je juist alleen een warmtebron nodig, dus die kan ook mee als je gaat kamperen.De pan voor op het fornuis komt over het algemeen op een hogere druk dan de variant met een stekker. Dat zou in praktijk dus betekenen dat die producten net iets sneller gaar kookt. Je kunt deze  het fornuis ook sneller af laten koelen door de pan onder de kraan af te koelen en zo de druk er sneller af te krijgen. Met een elektrische pan kan dit natuurlijk niet.

Over het algemeen geldt dat een snelkookpan voor het fornuis meer iets voor chefs en mensen die graag koken is die uitdagende dingen met de pan kunnen doen en en snelkookpan met stekker is juist weer handig voor bij mensen thuis. Die draait zelf een programma af en heeft allerlei standen en zo hoef je zelf minder na te denken over hoe lang je iets wil koken. Veel pannen hebben ook nog handige snufjes zoals een warmhoudfunctie of slowcookstand.

Hoe gebruik je een elektrische snelkookpan?

1. Begin het kookproces. Veel snelkookpannen hebben hier een speciale sauteer functie voor, zodat je bijvoorbeeld uien bruin kan bakken in je pan zonder dat je een fornuis nodig hebt.
2. Voeg water toe.
3. Doe de deksel op de pan en stel het juiste programma of kooktijd in.
   
4. Het apparaat gaat aan de slag.
5. Als het apparaat klaar is laat hij zelf de stoom los om de druk in de pan te verlagen. Vaak gaat daar een waarschuwingssignaal aan vooraf.
6. Het eten is klaar, soms is er nog een warmhoudfunctie die je eten nog een tijdje warm kan houden.

Hoe gebruik je een snelkookpan voor op het fornuis?

1. Je begint het kookproces. Je bakt bijvoorbeeld wat uien in een pan tot ze zacht zijn. Of je doet bonen en water in de pan. Als je iets aan hebt gebakken is het heel belangrijk om de pan te deglaceren. Dat is een moeilijk woord voor met wat vocht zorgen dat er niets aan de bodem geplakt zit. Dit kan namelijk later verbranden.
2. Voeg de juiste hoeveelheid water toe. Dit hangt af van de maat van je snelkookpan en hoeveel vocht er wordt afgegeven door wat je kookt. Water is absoluut noodzakelijk, want het hele proces in de pan leunt op stoom.
3. Doe de deksel op de pan en zorg dat deze er goed op zit. Als de deksel niet goed zit komt de pan nooit onder druk te staan. Stel het ventiel voor de druk goed af, als je eerder iets zetmeelrijks hebt klaar gemaakt controleer dan ook of alles goed schoon is.
4. Breng de pan aan de kook. Dit is het tegenovergestelde van wat ik normaal zou doen maar de pan moet zo snel mogelijk heet. Zet de warmtebron dus goed hoog! Hoe sneller het kookt hoe beter het is. Want zo snel de pan op druk is, kan wat in de pan zit niet meer verbranden.
   
5. Je blijft bij de pan tot hij onder druk staat. Hierna moet het vuur onder de pan namelijk lager. In deze fase moet je absoluut niet weglopen.
6. Als de pan onder druk staat kan het vuur lager gezet worden. Hoog genoeg om de druk te houden maar niet te hoog en ook niet te laag. Dit moet je even leren. Je kunt nu je kookwekker zetten.
7. Als je klaar bent met koken kan de deksel niet meteen van de pan. De druk moet namelijk eerst nog om laag. Dat kan op twee manieren: Gewoon het vuur uitzetten en wachten tot de druk vanzelf daalt. Dit houdt in dat de inhoud van de pan nog een tijdje onder druk door gaat met koken. Je kunt ook een ventiel open draaien, de stoom komt er dan uit en de druk in de pan gaat naar beneden. Soms kun je ook de pan onder de kraan doen om de druk sneller te verlagen. Een combinatie van deze methodes kan ook natuurlijk. Als de rode drukindicator op het handvat inzakt, dan is de druk er volledig af en kun je de deksel losdraaien.
8. Soms moet je iets nog een beetje in koken of er wat aan toevoegen. In essentie kun je de pan opnieuw onder druk brengen als je dat zou willen.

Schoonmaken

Een snelkookpan met of zonder stekker is net zo makkelijk of moeilijk schoon te maken als een normale pan van rvs. Wel moet je bijzondere aandacht geven aan de ventielen, die goed schoon moeten worden gemaakt. Zeker als je iets zetmeelrijks hebt gekookt. De handleiding van mijn snelkookpan schrijft ook voor dat je dat soms controleert of die niet geblokkeerd is met behulp van een stokje. Ook moet je goed op de ring en ventiel van je pan letten. Als die begint te slijten is het tijd voor een nieuwe ring of ventiel. Bij de meeste fabrikanten kan je die los bestellen.

De voordelen van een snelkookpan

Je kunt dus tijd en brandstof uitsparen en meer vitamines behouden als je gerechten klaarmaakt in de snelkookpan. De tijdsbesparing bij dingen die normaal best wat tijd kosten zoals het koken van bonen of het trekken van bouillon is echt verbluffend. Er zijn zelfs mensen die zeggen dat je bonen niet eens hoeft voor te weken als je ze zo kookt. Groenten bereiden kost al niet veel tijd maar met een snelkookpan is het echt zo gepiept.

Nadelen van een snelkookpan

Ja je moet nog steeds koken. Ik merk op Lauriekoek nog wel eens dat mensen op zoek zijn naar iets waardoor ze praktisch niets in de keuken meer hoeven doen. Nou, daar kan ik kort over zijn, die kookrobot bestaat (nog?) niet en hoewel een snelkookpan zeker tijd spaart moet je echt zelf nog wel het een en ander doen. Het is een goede pan voor mensen die wel willen koken en tijd en brandstof willen sparen.

Je moet de tijd willen nemen om de pan goed te leren kennen. Te begrijpen wat er gebeurd en welke recepten en tijd voor jou werken. Tussendoor kan de pan niet open gemaakt worden om even te checken en te proeven. Ook kun je niet altijd alles in de snelkookpan doen. Zo zijn gerechten met veel room bijvoorbeeld geen goede match. Het kost ook tijd om de pan onder druk te brengen en na afloop om de druk weer te verlagen. Je moet ook aandacht hebben voor het veilig werken in de keuken. Je bespaart zeker wel brandstof, maar je moet eerst wel de investering in de pan kunnen doen om dit te bereiken.

Is een snelkookpan duurzaam?

In gebruik is een snelkookpan zeker duurzaam. Je kunt er elektriciteit of gas mee besparen. De pan zelf kan lang mee. Vaak zijn er losse onderdelen te koop omdat je de ring rond de deksel (en soms ook het ventiel) van de pan af en toe moet vervangen. Sommige fabrikanten bieden ook aan dat je dat pan naar hen kan opsturen zodat ze hem helemaal kunnen nakijken. Zo weet je zeker dat je er veilig mee kan blijven koken, vaak voor tientallen jaren. Het is aan te raden om om bij een pan te kiezen voor een bekend merk. Zo weet je zeker dat je in de toekomst ook verzekerd bent van reserve onderdelen en service. Reserve onderdelen hamsteren heeft weinig zin, want ook in de verpakking gaan die achteruit.

Een tweedehands snelkookpan?

Misschien heb je een oude snelkookpan gevonden of van een familielid gekregen en ben je nu extra gemotiveerd om die te gaan gebruiken. Bedenk dan goed dat pannen van meer dan 20 jaar oud niet de belangrijke veiligheidssnufjes hebben die moderne snelkookpannen wel hebben. Soms zijn de pannen gemaakt van aluminium, dit materiaal kan reageren met zure voedingsmiddelen zoals tomaat, wijn en azijn. Ik ben fan van duurzaam en tweedehands maakt daar zeker een onderdeel van uit, maar in dit geval zou ik het afraden.

De snelkookpannen uit de foto’s hierboven zijn Tefal secure 5 neo en Espressions EP6000. Binnenkort zal ik meer aandacht besteden aan de beide pannen en hun specifieke eigenschappen.