Het kookboek van Nederland is een kookboek dat aan de hand van 100 kookboeken de culinaire geschiedenis van 1500 tot nu probeert te vangen. Een moeilijke taak lijkt mij, maar het is Jonah Freud en Garrelt Verhoeven gelukt om tot 100 kookboeken te komen. Het resultaat is een boek met 100 heel verschillende kookboeken die samen Het kookboek van Nederland vormen.

Jonah Freud en Garrelt Verhoeven

Het boek is samengesteld door Jonah Freud, die ik ken als de voormalige eigenaresse van De kookboekhandel in Amsterdam en van de kookboekrecensies in Het Parool. Garrelt Verhoeven is boek historicus hij werkte een tijd bij de bijzondere collecties van de Universiteit van Amsterdam, waar hij de gastronomische collectie nieuw leven in blies. Hij was 10 jaar voorzitter van de Stichting Gastronomische Bibliotheek, in 2021 nam Jonah Freud het stokje van hem over. In de collectie van Stichting Gastronomische Bibliotheek zit onder andere de kookboeken verzameling van wijlen Johannes van Dam.

Het kookboek van Nederland

Het lijkt me ontzettend moeilijk om tot een lijst te komen van slechts 100 kookboeken. In het voorwoord van Het kookboek van Nederland vertellen Freud en Verhoeven dan ook dat er best nog wel wat geliefde titels zijn gesneuveld en dat er niet per se altijd op hoge verkoopcijfers van een kookboek is geselecteerd. Soms heeft een boek blijvende invloed, ondanks dat het geen bestseller is geweest. Selectiecriteria zijn onder andere dat het echt een kookboek zijn, geen tijdschrift of medisch boek met recepten. Het kookboek moet Nederlands zijn, in de Nederlandse taal zijn geschreven, en verschenen in een gebied dat we nu Nederland noemen, koloniën meegerekend.

Een recept uit ieder kookboek

Ieder kookboek heeft zijn eigen bespreking. Er is ook uit ieder kookboek een recept gedeeld, wat typisch is voor het kookboek zelf, de periode waarin het is verschenen of wat een klassiek recept uit de Nederlandse keuken is. De recepten zijn zoveel mogelijk over genomen zoals ze in het oorspronkelijke boek stonden, al zijn ze soms wel iets aangepast door Jonah Freud zodat je het thuis ook kunt maken. Alle recepten zijn gemaakt door Jonah Freud en op de foto gegaan zodat je overal beeld bij hebt. Zelfs als er oorspronkelijk dus geen tekening, afbeelding of foto bij het recept zat.

Kookboeken bloemlezingen zijn zeldzaam

Als kookboekenliefhebber ben ik sowieso al heel enthousiast over een kookboek wat een bloemlezing is. Ik ken weinig kookboeken over kookboeken alleen Cookbook book, maar dat is lang niet zo’n uitgebreid boek als dit. In kookboekenland kijken mensen vooral naar wat er nieuw is en nog gaat komen, terwijl achterom kijken heel leerzaam en interessant is. Al is het kookboek wat studie betreft lang niet serieus genomen en nu nog heb ik wel eens het idee dat mensen kookboeken zonde vinden van de plankruimte in de boekwinkel.

1514 tot 2019

Het kookboek van Nederland begint met het oudste kookboek van de lage landen: Een notabel boecxken van cokeryen en loopt in volgorde door tot Het jongste kookboek op nummer 100: Indorock van Vanja van der Leeden. Ik herken een aantal kookklassiekers. Het Wannée kookboek uiteraard en de kookboeken van Bep Vuyk, Cas Spijkers, Julia Child. Uiteraard zitten er naast bekende namen ook grote historische gebeurtenissen in het boek verwerkt, zoals de tweede wereldoorlog, het koloniale verleden van Nederland, maar ook in meer sluimerende zin op de achtergrond de rol van de vrouw, zuinig zijn/budgetteren, afvallen en verantwoorde voeding. In het kader van die laatste staat ook Montignac en ja, ook Sonja Bakker er in, met haar eierkoeken.

Leerzaam lekker leesvoer

Het leest lekker weg dit kookboek. Er staan naast foto’s van de recepten en foto’s van de omslag en binnenwerk van het kookboek ook andere foto’s in ter illustratie. Al lezende leer je bijvoorbeeld dat Koken con amore Janny van der Heijden inspireerde tot koken. Wat de afkorting u.d. kn betekent,namelijk knoflook uit de knijper, de schrijver van Bistro koken vond dat steeds opnieuw opschrijven teveel moeite. Het bijbehorende recept is in dit geval uiteraard knoflookboter met 6 gram knoflook u.d. kn. Ook leuk om te lezen is de anekdote over Johannes van Dam die voor koks een griesmeelpudding bereide. Een kok vond het niet lekker, waarna Johannes van Dam niet meer met deze man wilde spreken.

Ieder kookboek is een geschiedenis op zich

Ik zou zeggen dat Het kookboek van Nederland een ideaal kookboek is voor iemand die van kookboek houdt, maar al veel kookboeken heeft. Natuurlijk is er een kans dat iemand een paar van de kookboeken al heeft, maar de kans dat iemand ook veel van de oudere kookboeken en zeldzame boeken heeft is niet heel groot. Het is ook een fijn boek voor mensen die van koken en van geschiedenis houden. Ieder boek is een kleine geschiedenis op zich.

Het kookboek van Nederland
Jonah Freud en Garrelt Verhoeven
Uitgeverij Lannoo
€39,99